1 KASIM

Ya üç ayda yapabiliriz ya da hiç bir zaman...

TÜRK HARFLERİNİN KABUL VE TATBİKİ HAKKINDA KANUN 1 Kasım 1928'de TBMM tarafından kabul edildi.

1928 yılı Gazi M. Kemal için devrimler yılı olacaktı. 9 üyeli Dil Encümeni kuruldu. Yeni harfleri öğrenen Gazi M.Kemal 5 Ağustos günü Başbakan İnönü'ye yazdığı mektupta ilk kez Latin harflerini kullandı.

27 Temmuz 1928 günü Dil Encümenleri/Harf Komisyonu Dolma Bahçe Sarayı'nda son kararlarını Gazi M. Kemal'e izah etti. O günkü görüşmeyi Falih Rıfkı Atay şöyle nakletmiştir.

"Yeni yazı yalnız Arap yazısı dediğimiz eski yazının değil, Osmanlıcanın da tasfiye edilmesi demekti.

Atatürk, karşı tarafın tekliflerini gözden geçirdi. Sonra:

_ Yeni yazının eskisi yerine geçmesi için müddet olarak ne düşündünüz? diye sordu.

Müddet, arkadaşlardan azlığına göre beş, bir haylisine göre onbeş yıl olmalıydı. İlk zamanlar okullarda iki yazıyı da öğrenecektik. Gazeteler bir kaç fıkrayı yeni yazı ile dizdirmekten başlayarak, yavaş yavaş arttıracaklardı. 

Atatürk dediki:

_ Farz edelim on beşinci yılda gazetelerde yarım sutün Arapça yazı kaldı. Ne olacak biliyormusunuz? Herkes o yarım sütunu okuyacak. Bir harp, bir buhran, bir şey çıktı mı, bizim yazı da Enver'inkine dönecek.

Enver Paşa'nın daha fazla imla inkılabı diyebilecepimiz denemesi I. Dünya Harbi olur olmaz suya düşmüştü: 

_ Ya üç ayda yapabiliriz ya da hiç bir zaman...

Buna bende şaştım doğrusu. Üç ayda bir millete yazı değiştirtmek! Bunu da başarabilecek miydi?

Sonra anadolu'ya köylere çıktı. Bir kara tahta üzerinde yeni yazının ilk derslerini verdi. Ve üç ayda yaptı."

Bu duruma birde rakamlarla bakmak gerekirse, 

2 ya da 4 aylık okuma-yazma kursunu yürütecek Millet Mektepleri, 1 Ocak 1929'da öğretime başladı. İlk yıl yurtiçinde 20.487 derslik açıldı ve buralara devam edenlerin sayısı 1.075.500 kişiye ulaştı. İlköğretime kaydolma yaşını aşmışlar ise kurslara devam ettiler. Bir yıl sonunda bu kurslardan okuma-yazma belgesi alanların sayısı 597.010 oldu. 5 yıl içinde de bu rakkam 1.217.144'e ulaştı. Bu sayı küçümsenemeyecek bir başarıyı gösteriyordu.

Kaynak: İlker Başbuğ 20. Yüzyılın En Büyük Lideri ATATÜRK ( 1923'ten 1938'e) Remzi Kitabevi

Harf devrimini gerçekleştiren 1 Kasım 1928 gün ve 1353 sayılı yasa, devrim yasaları arasına alınmıştır.

Meraklısına Kanun maddeleri

TÜRK HARFLERİNİN KABUL VE TATBİKİ HAKKINDA KANUN


Kanun Numarası            : 1353
Kabul Tarihi                   : 01/11/1928
Yayımlandığı R. Gazete : Tarih: 3/11/1928 Sayı: 1030
Yayımlandığı Düstur      : Tertip: 3 Cilt: 10 Sayfa: 3



Madde 1 - Şimdiye kadar Türkçeyi yazmak için kullanılan Arap harfleri yerine Latin esasından alınan ve merbut cetvelde şekilleri gösterilen harfler (Türk harfleri) unvan ve hukuku ile kabul edilmiştir.

Madde 2 - Bu Kanunun neşri tarihinden itibaren Devletin bütün daire ve müesseselerinde ve bilcümle şirket, cemiyet ve hususi müesseselerde Türk harfleriyle yazılmış olan yazıların kabulü ve muameleye konulması mecburidir.

Madde 3 - Devlet dairelerinin her birinde Türk harflerinin Devlet muametına tatbiki tarihi 1929 Kanunusanisinin birinci gününü geçemez. Şu kadarki evrakı tahkikiye ve fezlekelerinin ve ilamların ve matbu muamelat cetvel ve defterlerinin 1929 Haziran iptidasına kadar eski usulde yazılması caizdir.

Verilecek tapu kayıtları ve senetleri ve nüfus ve evlenme cüzdanları ve kayıtları ve askeri hüviyet ve terhis cüzdanları 1929 Haziranı iptidasından itibaren Türk harfleriyle yazılacaktır.

Madde 4 - Halk tarafından vakı müracaatlardan eski Arap harfleriyle yazılı olanlarının kabulü 1929 Haziranının birinci gününe kadar caizdir. 1928 senesi Kanunuevvelinin iptidasından itibaren Türkçe hususi veya resmi levha, tabela, ilan, reklam ve sinema yazıları ile kezalik Türkçe hususi, resmi bilcümle mevkut, gayrı mevkut gazete, risale ve mecmuaların Türk harfleriyle basılması ve yazılması mecburidir.

Madde 5 - 1929 Kanunusanisi iptidasından itibaren Türkçe basılacak kitapların Türk harfleriyle basılması mecburidir.

Madde 6 - Resmi ve hususi bütün zabıtlarda 1930 Haziranı iptidasına kadar eski Arap harflerinin stenografi makamında istimali caizdir. Devletin bütün daire müesseselerinde kullanılan kitap, kanun, talimatname, defter, cetvel kayıt ve sicil gibi matbuaların 1930 Haziranı iptidasına kadar kullanılması caizdir.

Madde 7 - Para ve hisse senetleri ve bonolar ve esham ve tahvilat ve pul ve sair kıymetli evrak ile hukuki mahiyeti haiz bilcümle eski vesikalar değiştirilmedikleri müddetçe muteberdirler.

Madde 8 - Bilümum bankalar, imtiyazlı ve imtiyazsız şirketler, cemiyetler ve müesseselerin bütün Türkçe muamelatına Türk harflerinin tatbikı 1929 Kanunu sanisinin birinci gününü geçemez. Şukadar ki halk tarafından mezkür müesseselere 1929 Haziranı iptidasına kadar eski Arap harfleriyle müracaat vakı olduğu takdirde kabul olunur. Bu müesseselerin ellerinde mevcut eski Arap harfleriyle basılmış defter, cetvel, kataloğ, nizamname ve talimatname gibi matbuaların 1930 Haziranı iptidasına kadar kullanılması caizdir.

Madde 9 - Bütün mekteplerin Türkçe yapılan tedrisatında Türk harfleri kullanılır. Eski harflerle matbu kitaplarla tedrisat icrası memnudur.

Madde 10 - Bu Kanun neşri tarihinden muteberdir.

Madde 11 - Bu Kanunun ahkamını icraya İcra Vekilleri Heyeti memurdur.

KAYNAK:  T.C. Milli eğitim Bakanlığı Mevzuat